Zaburzenia hormonalne u kobiet stanowią coraz częściej spotykany problem. Dotyczą zarówno młodych dziewczyn w okresie dojrzewania, jak i kobiet w wieku reprodukcyjnym czy pomenopauzalnym. Zmiany stężeń hormonów związane w cyklem miesięcznym, ciążą, karmieniem piersią czy menopauzą są wpisane w życie każdej kobiety. Zaburzenia hormonalne mogą też być związane z nieprawidłowym działaniem produkujących je gruczołów i wówczas wymagają konsultacji z endokrynologiem. Jedne z częściej występujących u kobiet chorób układu dokrewnego (czyli chorób narządów wydzielających hormony) to hiperprolaktynemia, zespół policystycznych jajników , nadczynność tarczycy i niedoczynność tarczycy (w tym choroba Hashimoto). Poznaj najczęściej spotykane objawy zaburzeń hormonalnych u kobiet.
Jakie są przyczyny zaburzeń hormonalnych?
Przyczyn zaburzeń hormonalnych może być wiele. Często ich etiologia bywa niejednoznaczna a same przyczyny współistnieją ze sobą. Wśród najczęściej wymienianych możemy znaleźć, m.in.:
- uwarunkowania genetyczne
- substancje chemiczne zanieczyszczające środowisko, znajdujące się w wysoko przetworzonej żywności (konserwanty, polepszacze smaku), opakowaniach mających kontakt z jedzeniem, kosmetykach;
- hormony stosowane w hodowli zwierząt;
- nadmiar lub niedobór niektórych mikroelementów lub witamin;
- niezdrowa, niezbilansowana dieta;
- niedobór lub nadmiar ruchu.
Prolaktyna – jaką odgrywa rolę w organizmie?
Prolaktyna wydzielana jest głównie przez przysadkę. Ten hormon odgrywa kluczową rolę przygotowaniu kobiety ciężarnej do karmienia piersią i samej laktacji (produkcji mleka). Prolaktyna odgrywa w organizmie także inne role: wpływa na produkcję innych hormonów, układ rozrodczy, zachowanie czy układ odpornościowy.
Objawy hiperprolaktynemii
Hiperprolaktynemia (czyli nadmierne stężenie prolaktyny) dotyczy obu płci, jednak znacznie częściej diagnozuje się ją u kobiet. Objawy hiperprolaktynemii u kobiet obejmują niepłodność, zaburzenia miesiączkowania (zazwyczaj rzadkie miesiączki lub ich brak), mlekotok występujący u kobiety niekarmiącej piersią, obniżenie libido, suchość pochwy i związany z nią ból podczas stosunku.
Normy stężenia prolaktyny we krwi. Hiperprolaktynemia – jak ją rozpoznać?
Rozpoznanie hiperprolaktynemii wymaga stwierdzenia podwyższonego stężenia tego hormonu we krwi. Normy stężenia prolaktyny we krwi są różne dla kobiet i mężczyzn. Mogą też różnić się w zależności od zastosowanej metody oznaczania prolaktyny – dlatego każde laboratorium podaje zakres normy prolaktyny na wyniku.
Przyczyną hiperprolaktynemii może być guz przysadki wydzielający ten hormon w nadmiarze. Warto jednak pamiętać, że do zwiększenia stężenia prolaktyny we krwi może między innymi prowadzić ciąża, stosowanie niektórych leków (między innymi leków psychotropowych), niedoczynność tarczycy, itd.
Przyczyny zespołu policystycznych jajników i jego konsekwencje
Zespół policystycznych jajników (PCOS) jest jednym z najczęstszych zaburzeń hormonalnych – dotyczy około 10% wszystkich kobiet. Jego przyczyna jest nieznana, prawdopodobnie kryje się za nim kilka współdziałających czynników. Ważny jest czynnik genetyczny – PCOS często występuje u spokrewnionych kobiet. Na wystąpienie objawów PCOS mają też wpływ niska masa urodzeniowa, wahania masy ciała w dzieciństwie czy niezdrowy tryb życia.
Podstawowy dla rozwoju objawów PCOS jest nadmiar androgenów (testosteronu i hormonów o podobnym działaniu), którego źródłem są przede wszystkim jajniki. Może być on związany także z zaburzeniami wydzielania hormonów przysadkowych regulujących cykl miesięczny (gonadotropin).
Zespół policystycznych jajników może mieć długofalowe konsekwencje:
- Niepłodność
- U wielu kobiet z PCOS stwierdza się insulinooporność, która z kolei sprzyja wystąpieniu stanów przedcukrzycowych i cukrzycy;
- Zaburzenia lipidowe (niski poziom dobrego cholesterolu HDL, podwyższony poziom cholesterolu LDL i triglicerydów), które sprzyjają chorobom serca i naczyń
- Zwiększone ryzyko otyłości i jej konsekwencji (m.in. zespołu bezdechu sennego)
- Zwiększona kumulacja lipidów (tłuszczów) w wątrobie (niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby);
U kobiet ciężarnych: zwiększone ryzyko cukrzycy w ciąży i stanu przedrzucawkowego.
Endokrynolog w Centrum Terapii Synteza
Zespół policystycznych jajników – jakie daje objawy?
Zespół policystycznych jajników to zaburzenia hormonalne dające określone objawy:
- Nadmiar testosteronu (androgenów) może powodować nadmierne owłosienie typu męskiego na twarzy i ciele (hirsutyzm), trądzik czy łysienie;
- Zaburzenia owulacji manifestujące się nieregularnymi (zazwyczaj rzadkimi) miesiączkami lub ich brakiem; zespół policystycznych jajników jest jedną z najczęstszych przyczyn niepłodności;
- Charakterystyczny obraz jajników w badaniu USG (drobne liczne pęcherzyki – „torbielki”).
Czym jest nadczynność tarczycy?
Nadczynność tarczycy to przypadłość, u której podstaw leży nadmierna produkcja hormonów tarczycy, prowadząca do wystąpienia dokuczliwych objawów. W skrajnych przypadkach nieleczona nadczynność tarczycy może zagrozić życiu (przełom tarczycowy).
Przyczyny nadczynności tarczycy
U chorych na nadczynność tarczycy obserwuje się zbyt wysokie stężenie hormonów takich jak trójjodotyronina i tyroksyna we krwi. Szacuje się, że przypadłość ta dotyczy około 1% populacji, z czego 80% stanowią kobiety. Najczęściej spotykane przyczyny nadczynności tarczycy to: choroba Gravesa-Basedowa, wole guzkowe toksyczne, spożywanie nadmiernej ilości jodu, choroby zapalne tarczycy, nadmierne dawki hormonów tarczycy.
Objawy nadczynności tarczycy
Do najczęstszych objawów nadczynności tarczycy zaliczamy:
- nadwrażliwość na ciepło i nadmierne pocenie się;
- nadmierne rozdrażnienie;
- drżenie dłoni, które uniemożliwia wykonywanie prostych czynności manualnych;
- kołatanie serca;
- wypadanie włosów;
- nadmierną łamliwość paznokci;
- osłabienie mięśni nóg;
- zaburzenia miesiączkowania;
- problemy trawienne (częstsze, luźne stolce);
- objawy oczne u niektórych pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa (wytrzeszcz, ból oczu, nadmierne łzawienie, podwójne widzenie).
Poszczególne objawy nadczynności tarczycy rzadko są na tyle specyficzne, by umożliwić jednoznaczne rozpoznanie problemu. Przypadłość ta bywa mylona z chorobami serca i nerwicą. Rozpoznanie zawsze wymaga potwierdzenia badaniami hormonalnymi.
Powikłania nieleczonej nadczynności tarczycy
Jeśli zaobserwujesz u siebie wyżej wspomniane dolegliwości, możesz poprosić lekarza pierwszego kontaktu o wystawienie skierowania na badanie hormonów tarczycy. Jeśli internista stwierdzi, że wyniki są nieprawidłowe, może skierować cię do endokrynologa. Powikłania nieleczonej nadczynności tarczycy mogą być groźne dla życia (przełom tarczycowy).
Leczenie nadczynności tarczycy
Leczenie nadczynności tarczycy opiera się na trzech głównych filarach.Endokrynolog może zlecić przyjmowanie leków przeciwtarczycowych, które przyczyniają się do zmniejszenia syntezy hormonów tarczycy. Czasem chorych na nadczynność tarczycy leczy się jodem radioaktywnym. W niektórych przypadkach (np. współistniejący rak tarczycy, duże wole uciskające tchawicę) lekarz może zadecydować o leczeniu operacyjnym (wycięcie tarczycy). Leczenie jodem radioaktywnym i zabieg operacyjny często prowadzą do niedoczynności tarczycy.
Jak rozpoznać niedoczynność tarczycy?
Kluczowe hormony wydzielane przez tarczycę (tyroksyna i trójjodotyronina) regulują metabolizm, pracę układu nerwowego, krążenia i innych narządów. Stan w którym tarczyca produkuje zbyt mało hormonów nazywa się niedoczynnością tarczycy. Z niedoczynnością tarczycy boryka się aż 6% osób po 60. roku życia. Podobnie jak nadczynność tarczycy, niedoczynność tarczycy częściej dotyka kobiet.Najczęściej spotykane przyczyny niedoczynności tarczycy to: choroby autoimmunizacyjne oraz przebyte leczenie operacyjne lub jodem radioaktywnym. Przypadłość ta daje bardzo zróżnicowane, niespecyficzne symptomy, co utrudnia szybkie postawienie trafnej diagnozy. Dla rozpoznania niedoczynności tarczycy nie wystarczy obecność objawów z nią związanych, konieczne jest także stwierdzenie nieprawidłowego stężenia hormonów (podwyższone stężenie TSH, któremu w części przypadków towarzyszy obniżone stężenie FT4 i/lub FT3).
Przyczyny niedoczynności tarczycy
Wśród najczęściej spotykanych przyczyn niedoczynności tarczycy wymienia się:
- chorobę Hashimoto;
- operacyjne usunięcie tarczycy;
- leczenie jodem promieniotwórczym;
- inne niż choroba Hashimoto zapalenia tarczycy;
- stosowanie niektórych leków;
rzadko – niedobór jodu
Najczęstsze objawy niedoczynności tarczycy
Niedoczynność tarczycy daje różne objawy. Wynika to z faktu, iż hormony tarczycy wykazują szerokie spektrum działania, ich niedobór objawia się także wieloma symptomami. Do najczęściej spotykanych objawów niedoczynności tarczycy zaliczamy:
- szybkie męczenie się;
- nadmierną senność;
- odczuwanie chłodu nawet w upalne dni;
- przewlekłe zaparcie;
- przyrost masy ciała mimo braku apetytu;
- ból stawów;
- pogorszenie pamięci;
- problemy z koncentracją;
- obrzęki;
- zaburzenia miesiączkowania;
- wypadanie włosów;
- suchość skóry;
- stany depresyjne;
- zmniejszenie libido;
- problemy z zajściem w ciążę.
W przypadku podejrzenia niedoczynności tarczycy internista powinien zlecić badanie stężenia hormonów tarczycy. Jeśli wstępna diagnoza się potwierdzi, zazwyczaj jest konieczne leczenie hormonami tarczycy. Przydatna jest konsultacja z endokrynologiem.
Endokrynolog w Centrum Terapii Synteza
Czy choroba Hashimoto jest groźna?
Choroba Hashimoto stała się ostatnio bardzo widoczna w mediach. Napisano na jej temat wiele książek i artykułów w internecie, wielu celebrytów skarży się, że pogorszyła ona znacznie jakość ich życia. Można ulec fałszywemu przeświadczeniu, że większość osób cierpi dziś na chorobę Hashimoto. Przypadłość tę postrzega się jako bardzo poważną. Niewątpliwie nie należy jej lekceważyć, ale wbrew obiegowej opinii nie stanowi ona tak dużego zagrożenia dla naszego zdrowia i życia. O wiele więcej szkody może nam uczynić nieleczona cukrzyca czy nadczynność tarczycy.
Objawy choroby Hashimoto
Choroba Hashimoto to przewlekłe zapalenie tarczycy mogące prowadzić do niedoczynności tarczycy. Nie ma objawów specyficznych dla choroby Hashimoto: zmęczenie, skłonność do tycia, zaparcia, obniżenie nastroju, suchość skóry, obfite miesiączki to zazwyczaj objawy niedoczynności tarczycy.
Nie opracowano metody skutecznego leczenia zapalenia tarczycy typu Hashimoto (nie ma leczenia przyczynowego). Terapia jest zazwyczaj włączana gdy pojawia się niedoczynność tarczycy. Leczenie polega podawaniu hormonów tarczycy (głównie lewotyroksyny), m.in. w celu wyeliminowania objawówej .
Choroba Hashimoto, czyli choroba z autoagresji
W przypadku choroby Hashimoto mamy do czynienia ze schorzeniem z autoagresji. Oznacza to, że nasz własny układ odpornościowy produkuje białka odpornościowe (przeciwciała) które uszkadzają tarczycę i upośledzają produkcję jej hormonów.
Jakie są problemy hormonalne w okresie dojrzewania?
Problemy hormonalne w okresie dojrzewania zazwyczaj są zjawiskiem przejściowym. Pierwsze miesiączki zazwyczaj są nieregularne i jest to całkowicie normalne zjawisko. Jeśli jednak nieregularne cykle utrzymują się dłużej, warto skonsultować się z lekarzem.
Do lekarza należy zwrócić się, gdy objawy wskazują na opóźnione dojrzewanie płciowe: brak rozwoju piersi u dziewczynki która ukończyła 13 rok życia lub gdy dziewczynka, która ukończyła 16. rok życia nie zaczęła miesiączkować. Niepokojące jest też pojawienie się objawów dojrzewania przed ukończeniem 8 roku życia (przedwczesne dojrzewanie płciowe).
Trądzik młodzieńczy zazwyczaj ma charakter przejściowy i wymaga stosowania odpowiednio dobranych kosmetyków. Jednak, gdy nie ustępuje przez dłuższy czas, warto zwrócić się z prośbą o pomoc do dermatologa i endokrynologa (jeżeli trądzikowi towarzyszą np. zaburzenia miesiączkowania lub nadmierne owłosienie)
Jakie są najczęstsze problemy hormonalne w ciąży?
W ciąży dochodzi do zmian hormonalnych mających na celu utrzymanie ciąży, umożliwienie prawidłowego rozwoju płodu i przygotowanie do karmienia. Między innymi wzrasta stężenie progesteronu, który m.in. odpowiada za utrzymanie ciąży, zwłaszcza w jej wczesnym okresie. Niedobór progesteronu w ciąży może objawiać się plamieniami lub krwawieniem z dróg rodnych, może też grozić poronieniem. Kiedy jest to konieczne, stosowanie preparatów progesteronu lub hormonów o podobnym działaniu zleca ginekolog.
Ciężka niedoczynność tarczycy w ciąży może wpłynąć na rozwój układu nerwowego dziecka, dlatego ważne jest szybkie wdrożenie jej leczenia.
Na jakie zaburzenia hormonalne po porodzie powinnaś uważać?
Po porodzie może dojść do nasilenia lub wystąpienia po raz pierwszy chorób tarczycy. U pacjentek leczonych z powodu niedoczynności tarczycy może się szybko zmieniać zapotrzebowanie na hormony tarczycy (konieczne bywa częste korygowanie dawek hormonów, a nawet ich przejściowe odstawienie). Może dojść do nawrotu nadczynności tarczycy. Nadczynność lub niedoczynność tarczycy mogą także pojawić się po raz pierwszy. Wskazaniem do kontroli stężenia TSH jest wystąpienie objawów depresji poporodowej (baby blues) – czasami jest ona objawem niedoczynności tarczycy. Skontroluj stężenie hormonów tarczycy jeżeli czujesz się zmęczona nieadekwatnie do obciążeń związanych z opieką nad dzieckiem, jeżeli pojawiło się uczucie szybkiego bicia serca, nadmiernie się pocisz lub jest ci stale gorąco.
Jakie pojawiają się zaburzenia hormonalne po karmieniu piersią?
Karmienie piersią wiąże się z podwyższonym poziomem prolaktyny. Powoduje to zahamowanie owulacji i zmniejsza szansę na zajście w ciążę podczas karmienia. Nie jest to jednak pewny „środek antykoncepcyjny”. Jeżeli chcesz uniknąć kolejnej ciąży – skontaktuj się z ginekologiem, żeby ustalić odpowiednią dla ciebie metodę antykoncepcji.
Jakie są najczęstsze zaburzenia hormonalne po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych?
Tabletki antykoncepcyjne zrewolucjonizowały życie kobiet na całym świecie. Pomagają kontrolować płodność kobiety, dzięki nim może ona zaplanować ciążę i uniknąć jej wówczas, gdy nie jest na nią gotowa. W pewnych sytuacjach stosowane są jako leki.
Po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych u większości kobiet okres powraca i jest regularny (miesiączka powinna powrócić samoistnie w ciągu 6 miesięcy).
Po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych mogą wystąpić nasilone bóle menstruacyjne, pogorszenie nastroju, nadmierne wypadanie włosów, nadmierną łamliwość paznokci i trądzik lub zaburzenia miesiączkowania. Pojawienie się tych objawów jest bardziej prawdopodobne, jeżeli podobne zaburzenia występowały przed włączeniem antykoncepcji.
Na jakie zaburzenia hormonalne w okresie menopauzy musisz się przygotować?
Menopauza stanowi naturalny etap w życiu każdej kobiety. Jest efektem stopniowego zaniku produkcji hormonów płciowych w jajnikach. Pierwszym objawem zbliżającej się menopauzy może być skrócenie cykli miesięcznych (cykle bezowulacyjne i brak produkcji progesteronu). Objawem obniżenia poziomu estrogenów będą między innymi zlewne poty i uderzenia gorąca. Miesiączki występują nieregularnie i coraz rzadziej, aż w pewnym momencie zanikają. Może pojawić się chwiejność emocjonalna. Menopauza sprzyja szybszemu rozwojowi osteoporozy.
Każda kobieta przechodzi przez okres okołomenopauzalny nieco inaczej: czasem nieomal bezobjawowo, częściej objawy menopauzalne mają nasilenie utrudniające codzienne funkcjonowanie. Jeżeli tak się dzieje – warto rozważyć hormonalną terapię (porozmawiaj o wskazaniach i przeciwwskazaniach do niej ze swoim ginekologiem). W przypadku przeciwwskazane jest stosowanie hormonów płciowych – pewną poprawę przynoszą niektóre leki przeciwdepresyjne czy np. joga.
Jakie badania hormonalne na problemy z cerą?
Występowaniu trądziku sprzyja nadmiar androgenów (testosteronu i hormonów o podobnym działaniu). Przemawia za tym utrzymywanie się trądziku po zakończeniu okresu dojrzewania. Jest on częstym objawem zespołu policystycznych jajników, może wiązać się nieklasyczną postacią wrodzonego przerostu nadnerczy. Jeżeli trądzik jest uporczywy lub nie reaguje na stosowane leczenie można rozważyć oznaczenie poziomu testosteronu w pierwszych dniach cyklu lub poprosić o poradę endokrynologa.
Jakie są główne zaburzenia hormonalne w otyłości?
Otyłość w większości przypadków nie jest konsekwencją zaburzeń hormonalnych. Najczęściej jej przyczyną jest nadmierna podaż kalorii (niezdrowa, niezbilansowana dieta) przy małym wydatku energii (siedzący tryb życia).
W części przypadków otyłość jest jednak spowodowana chorobami układu dokrewnego (zaburzeniami hormonalnymi). Może za tym przemawiać szybki wzrost masy ciała pomimo braku zmian w trybie życia, odkładanie tkanki tłuszczowej w obrębie brzucha lub współwystępowanie innych objawów (np. uporczywy trądzik, łysienie, zaburzenia miesiączkowania).
U każdej osoby z nadwagą lub otyłością należy skontrolować stężenie hormonów tarczycy (TSH i FT4), pacjenci tacy wymagają też regularnych badań mających na celu wczesne wykrycie cukrzycy. Inne badania hormonalne są zlecane przez endokrynologa jeżeli istnieje podejrzenie chorób endokrynnych, których objawem może być otyłość (zespół policystycznych jajników, zespół Cushinga, etc.).
Warto pamiętać, ze nadmiar tkanki tłuszczowej również wpływa na układ dokrewny. Np. insulinooporność nie tylko sprzyja otyłości, ale może być także przez otyłość wywoływana lub nasilana.
Diabetolog w Centrum Terapii Synteza
Jakie problemy hormonalne powodują wypadanie włosów?
Nadmierne wypadanie włosów może budzić spory niepokój. Przyczyn wypadania włosów/łysienia jest wiele. Włosy mogą wypadać w wyniku przewlekłego stresu, złych nawyków żywieniowych, które prowadzą do niedoboru witamin oraz minerałów, z powodu chorób owłosionej skóry głowy czy nieprawidłowej pielęgnacji włosów. Wypadanie włosów może mieć także tło autoimmunizacyjne (łysienie plackowate).
Wypadanie włosów może mieć także podłoże hormonalne. W nadczynności i niedoczynności tarczycy może wystąpić uogólnione łysienie (równomierne wypadanie włosów na całej głowie, rzadziej w tych chorobach włosy miejscowo, pozostawiając nieowłosione obszary na skórze głowy). Nadmiar testosteronu i/lub innych hormonów o podobnym działaniu prowadzi natomiast do łysienia androgenowego (typu męskiego), w którym włosy rzedną, robią się cieńsze i wypadają głównie w okolicy czoła (zakola) oraz ciemieniowej (na czubku głowy). Za zaburzeniami hormonalnymi jako przyczyną wypadania włosów przemawia współwystępowanie innych objawów: nadmiernego owłosienia typu męskiego, zaburzeń miesiączkowania, pojawienie się trądziku, wahania masy ciała.
Jakie są najczęstsze przyczyny niedowagi u kobiet?
Niska masa ciała może być konsekwencją anoreksji lub bulimii (jednak większość osób z tym problemem zwykle sama nie niepokoi się tym, że są zbyt szczupłe).
Hormonalną przyczyną chudnięcia może być nadczynność tarczycy, cukrzyca typu 1 (chudnięciu towarzyszy wtedy znacznie zwiększone pragnienie) czy niedoczynność kory nadnerczy (dodatkowymi objawami są: ściemnienie skóry, zmęczenie, konieczność dosalania posiłków, bóle mięśni, brak apetytu, nudności czy wymioty). Przyczyna chudnięcia może być celiakia (mogą na to wskazywać bóle brzucha, biegunki, tendencja do anemii).
Jeżeli chudnięciu towarzyszą stany podgorączkowe lub utrzymująca się dłuższy czas gorączka, nocny świąd ciała, potliwość nocna czy nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych (zwłaszcza przedłużająca się miesiączka) – koniecznie skontaktuj się ze swoim lekarzem rodzinnym.
Co powoduje bolesność piersi?
Piersi mogą stać się obrzmiałe i bolesne tuż przed okresem. Objaw ten jest bardziej nasilony u kobiet z zespołem napięcia przedmiesiączkowego. Ból piersi może wystąpić w trakcie stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych. Może też być wczesnym objawem ciąży.
Bolesność piersi nie jest częstym objawem nadmiaru prolaktyny (ale warto o tym pomyśleć, jeżeli bolesności towarzyszą zaburzenia miesiączkowania – rzadkie lub brak miesiączki – i samoistny, niezwiązany z uciskiem wyciek w piersi).
Skomentuj
