W prawidłowym funkcjonowaniu społecznym człowieka mowa odgrywa jedną z najważniejszych ról. Służy do komunikowania potrzeb, wygłaszania opinii, wyrażania uczuć i kontaktowania się z resztą społeczeństwa. Niestety różnego rodzaju neurologiczne problemy rozwojowe lub urazy mogą doprowadzić do zaburzenia jej funkcji. W takich sytuacjach konieczna jest pomoc specjalisty. Neurologopedia jest specjalizacją w logopedii, która zajmuje się diagnozą oraz terapią zaburzeń mowy i komunikacji spowodowanych uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego.
Czym zajmuje się neurologopeda? Jaka jest różnica między logopedą a neurologopedą?
Logopeda to osoba, która, uogólniając, zajmuje się wspieraniem mowy. Logopeda skupia się na genezie, diagnostyce, profilaktyce i terapii zaburzeń mowy. Doskonali mowę dorosłych, naucza mowy w przypadku jej braku oraz pomaga przywrócić ją w przypadku jej utraty. Często logopeda świadczy również pomoc osobom zdrowym, np. aktorom czy lektorom, który zawodowo używają swojego głosu i chcą poprawić swoje umiejętności.
Kim w takim razie jest neurologopeda i czy ma podobne kompetencje? Podstawową cechą neurologopedy jest to, że zajmuje się on diagnozą oraz terapią zaburzeń mowy i komunikacji pochodzenia neurologicznego. Takie schorzenia mogą być wynikiem urazu mózgu np. po udarze lub po wypadku komunikacyjnym.
Podczas konsultacji diagnostycznej, neurologopeda skupi się m.in. na zbadaniu:
- mowy spontanicznej;
- umiejętności nazywania, powtarzania, czytania i pisania;
- rozumieniu mowy
Kolejnym krokiem, po zdiagnozowaniu problemu, jest podjęcie odpowiedniego leczenia. Terapia neurologopedyczna ukierunkowana jest na likwidowanie zaburzeń komunikacyjnych spowodowanych uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego. Celami takiej terapii są m.in.:
- rozbudowanie zasobu słownictwa czynnego i biernego;
- usprawnienie motoryki narządów mowy;
- poprawienie jakości funkcji językowej, oddechowej, fonacyjnej;
- wypracowanie alternatywnych zachowań komunikacyjnych;
- stymulacja nadawania i odbioru mowy w zakresie dostosowanym do potrzeb pacjenta;
- stymulacja w zakresie mowy zautomatyzowanej, procesu powtarzania, nazywania, dialogu i mowy opowieściowe;
- stymulacja procesów poznawczych w zakresie percepcji słuchowej, czuciowej, wzrokowej a także pamięci, myślenia, orientacji przestrzennej, uwagi i koncentracji;
- reedukacja umiejętności pisania i czytania.
Do odbudowy systemu językowego i sprawności komunikacyjnej wykorzystywane są zdolności kompensacyjne mózgu. Wybór metody terapeutycznej zależy od rodzaju zaburzenia, indywidualnych potrzeb pacjenta oraz jego kondycji zdrowotnej.
Jakie metody są wykorzystywane w terapii neurologopedycznej?
Metody, które wykorzystują specjaliści z dziedziny neurologopedii to m.in.:
- ćwiczenia kształtowania oddechu dla mowy, wyrabiania oddechu przeponowego, wydłużanie fazy wydechowej;
- ćwiczenia ekonomii oddechu, umiejętności synchronizowania pauz oddechowych z całością treści wypowiedzi;
- ćwiczenia głosowe, kształtowania właściwej tonacji, rozciąganie głosek, modulowanie siły głosu i brzmienia głosek w sylabach, wyrazach, zdaniach;
- ćwiczenia słuchowe, usprawnianie odbioru bodźców akustycznych, rozpoznawanie wrażeń słuchowych;
- ćwiczenia poczucia rytmu i intonacji;
- ćwiczenia wizualizacji, kontroli wzrokowo-dotykowej, objaśniające ułożenie narządów artykulacyjnych według określonego schematu, uczulanie miejsc artykulacji;
- ćwiczenia artykulacyjne, usprawniające funkcjonowanie narządów mowy wywoływanie głosek w izolacji, utrwalanie ich poprawnej realizacji w logotomach, wyrazach, zdaniach, z nasileniem głoski trenowanej;
- ćwiczenia fonetycznych modyfikacji;
- ćwiczenia rytmizujące;
- ćwiczenia leksykalne.
Jednym z ważnych aspektów terapii neurologopedycznej jest współpraca specjalisty z najbliższym otoczeniem pacjenta, praca nad motywacją pacjenta, mobilizowanie go do aktywnego i świadomego działania na rzecz poprawy zdolności mowy oraz zdolności komunikacji.
Zakres usług neurologopedy
Trening feminizacyjny głosu – rozwiązanie dostosowane dla osób transpłciowych (d. transseksualnych), które mają żeńską tożsamość płciową. Głos jest drugorzędową cechą płciową, odzwierciedleniem działania hormonów i przeżywania psychicznego, pozwala na ekspresję odczuwanej płci, dlatego feminizacja głosu jest ważna dla pacjentek z dysforią płciową i pozwala im się poczuć lepiej w swoim ciele.
Rehabilitacja neurologopedyczna mowy
- po udarach;
- po nowotworach (np. krtani, przełyku);
- w leczonym parkinsonizmie;
- przy stwardnieniu rozsianym;
Korekta wad wymowy u dorosłych
- seplenienie – zniekształcanie wymowy głosek dentalizowanych;
- kappacyzm (inaczej kekanie) – charakteryzuje się nieprawidłową wymową głosek tylnojęzykowych zwartych;
- rotacyzm – deformacja wymowy głoski “r”;
- lambdacyzm – nieprawidłowa wymowa głoski “l”;
- jąkanie – zaburzenie mowy charakteryzujące się częstymi powtórzeniami lub przedłużeniami dźwięków, sylab lub słów albo częstymi “zawahaniami” lub pauzami zakłócającymi rytmiczny przepływ mowy;
- niepłynność mowy.
Dysfagia – zaburzenie połykania. Specjalista dobiera indywidualną metodę leczenia w zależności od przyczyn i objawów występujących u danego pacjenta, mając do dyspozycji dwa rodzaje ćwiczeń: terapeutyczne i wyrównawcze.
- dysfagia pourazowa
Afazja – utratą zdolności językowych na skutek uszkodzenia mózgu. Chory traci umiejętność rozumienia i tworzenia wypowiedzi
- afazja motoryczna (ruchowa/ekspresyjna) – zaburzenie mówienia, czyli w ekspresji języka;
- afazja sensoryczna (czuciowa/impresyjna) – zaburzenia w zakresie rozumienia języka mówionego i tekstów pisanych;
- afazja mieszana (ekspresyjno-imprezyjna) – zaburzenia dotyczące zarówno rozumienia, jak i mówienia;
- afazja nominacyjna (amnestyczna) – trudności w używaniu nazw i tworzeniu złożonych konstrukcji logiczno-gramatycznych;
- afazja globalna – całkowite stracenie zdolności do mówienia i rozumienia mowy.
Neurologopedia a inne specjalizacje
Ze względu na zakres swojej specjalizacji neurologopeda często współpracuje z innymi specjalistami. Do gabinetu neurologopedy może nas skierować np. neurolog. Oczywiście z pomocy dietetyka możemy korzystać bez skierowania.
W niektórych zaburzeniach, np. w zaburzeniu przełykania, neurologopeda współpracuje z fizjoterapeutą.
Neurologopeda w Centrum Terapii Synteza
Centrum Terapii Synteza w Krakowie zaprasza na konsultacje z neurologopedą. Nasz specjalista konsultuje wyłącznie pacjentów pełnoletnich.
Mgr Małgorzata Rucka – logopeda i neurologopeda.
